Қостанайдың іргесі 1879 жылы қаланған. 1879 жылдың жазында белгіленген құрылыс жеріне Орынбордан 1000-нан астам қоныс аударған адамдардың бірінші тобы келді. Келгендер Тобылдың сол жағасына жайғасты. Ол ағынды судың жақындығымен,шабындық алқаптарда тамаша шөптердің молшылығымен және құрылысқа қажетті жабайы тастар мен тақтатастың (плитняк) бай кен орындарымен ерекшеленді. Елді мекен басында Ново-Николаевск, ал кейін Қостанай деп аталды. Ол 1936 жылдан бастап облыс орталығы. Қала, негізінен, жеңіл және тамақ өнеркәсіп өнімдерін шығарады. Мұнда көлік , ауылшаруашалақ техникаларын жөндеу зауыттары, жиһаз фабрикасы, баспахана, облыста өндірілетін сапалы астықтың мол қорын өңдеу және сақтау , т.б. өнеркәсіп және құрылыс орындары бар.Қалада ғылыми- жобалау мекемелері, жоғары оқу орындары, мектептер, кітапханалар, балабақшалар, театрлар, мұражайлар салынған.
Қостанайда ұлы педагог Ы.Алтынсарин,Кеңестер Одағының Батыры атағын екі рет алған ержүрек қостанайлық ұшқыштар Л.И.Беда және И.Ф.Павлов мүсіндері ерекше әсер береді.